Vì hối phiếu phải lưu hành nên nó phải có một h ình thức nhất định để người ta có thể dễ dàng phân biệt hối phiếu với các phương tiện thanh toán khác. Hối phiếu thương mại là một văn bản xác nhận một trái vụ trả tiền có tính chất thương mại, cho nên hối phiếu phải có một nội dung nhất định phù hợp với luật lệ chi phối nó.
Thứ nhất, về mặt hình thức, hình thức của hối phiếu được quy định như sau:
Hối phiếu phải làm thành văn bản. Hối phiếu nói, điện tín, điện thoại v.v đều không có giá trị pháp lý.
Hình mẫu của hối phiếu ở Việt Nam do Ngân hàng Nhà nước thống nhất phát hành. Đối với các nước khác, hình mẫu của hối phiếu th ương mại do tư nhân tự định ra và tự phát hành. Hình mẫu của hối phiếu không quyết định giá trị pháp lý của hối phiếu.
Ngôn ngữ tạo lập hối phiếu là ngôn ngữ viết hoặc in sẵn, đánh máy sẵn, đánh máy bằng một thứ tiếng nhất định v à thống nhất. Tiếng Anh l à tiếng thông dụng của ngôn ngữ tạo lập hối phiếu. Một hối phiếu sẽ không có giá trị pháp lý, nếu nó được tạo lập bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Những hối phiếu viết bằng bút chì, bằng thứ mực dễ phai như mực đỏ đều trở thành vô giá trị.
Hối phiếu có thể lập thành một hay nhiều bản, mỗi bản đều đánh số thứ tự, các bản đều có giá trị như nhau. Khi thanh toán, ngân hàng thường gửi hối phiếu cho người trả tiền làm hai lần kế tiếp nhau đề phòng thất lạc, bản nào đến trước thì sẽ được thanh toán trước, bản nào đến sau sẽ trở thành vô giá trị. Vì vậy trên hối phiếu thường ghi câu “Sau khi nhìn thấy bản thứ nhất của hối phiếu này (bản thứ hai có cùng nội dung và ngày tháng không trả tiền ..” ở bản số một của hối phiếu. Bản số hai lại ghi “Sau khi nhìn thấy bản thứ hai của hối phiếu này (bản thứ nhất có cùng nội dung và ngày tháng không trả tiền)..”. Hối phiếu không có bản phụ.
Thứ hai, về mặt nội dung, theo Luật Thống nhất về Hối phiếu ban hành theo Công ước Geneve 1930 (Uniform Law for Bill of Exchange – ULB), một hối phiếu phải bao gồm 8 nội dung bắt buộc sau đây:
1. Tiêu đề của hối phiếu: Chữ Hối phiếu là tiêu đề của một hối phiếu, thiếu tiêu đề này, hối phiếu sẽ trở thành vô giá trị. Ngôn ngữ của tiêu đề phải cùng ngôn ngữ của toàn bộ nội dung hối phiếu.
2. Địa điểm và ngày ký phát hối phiếu: thông thường địa chỉ của người lập hối phiếu là địa điểm ký phát phiếu. Hối phiếu được ký phát ở đâu thì lấy địa điểm ký phát ở đó. Một hối phiếu không ghi rõ địa điểm ký phát, người ta cho phép lấy địa chỉ b ên cạnh tên của người ký phát làm địa điểm ký phát hối phiếu. Nếu tr ên hối phiếu thiếu cả địa chỉ c ủa người phát hành thì hối phiếu đó vô giá trị. Ng ày tháng ký phát hối phiếu có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định kỳ hạn trả tiền của hối phiếu có kỳ hạn nếu hối phiếu ghi rằng: “Sau X ngày kể từ ngày ký phát hối phiếu này”. Ngày ký phát hối phiếu còn liên quan đến khả năng thanh toán của hối phiếu. Ví dụ, nếu ngày ký phát hối phiếu xảy ra sau ngày người có nghĩa vụ trả tiền hối phiếu mất khả năng thanh toán như bị phá sản, bị đưa ra tòa, bị chết v.v.. thì khả năng thanh toán hối phiếu đó không còn nữa.
3. Mệnh lệnh đòi tiền vô điều kiện một số tiền cụ thể: hối phiếu là một mệnh lệnh đòi tiền, không phải là một yêu cầu đòi tiền. Việc trả tiền là vô điều kiện, có nghĩa là trong hối phiếu không được viện lý do nào khác, trừ lý do hối phiếu trái với luật hối phiếu, để quyết định có trả tiền hay không. Số tiền của hối phiếu là một số tiền nhất định, tức l à một số tiền được ghi một cách đơn giản và rõ ràng, người ta có thể nhìn qua để biết được số tiền phải trả là bao nhiêu, không cần qua các nghiệp vụ tính t oán nào dù là đơn gi ản. Số tiền được ghi có thể vừa bằng số vừa bằng chữ hoặc ho àn toàn bằng số hay ho àn toàn bằng chữ. Số tiền của hối phiếu phải nhất trí với nhau trong cách ghi. Tr ường hợp có sự chênh lệch giữa số tiền bằng số và số tiền bằng chữ thì người ta thường căn cứ vào số tiền ghi bằng chữ. Trường hợp có sự chênh lệch giữa số tiền toàn ghi bằng số hay toàn ghi bằng chữ thì người ta căn cứ vào số tiền nhỏ hơn.
4. Thời hạn trả tiền của hối phiếu gồm có 2 loại: thời hạn trả tiền ngay v à thời hạn trả tiền sau. Cách ghi thời hạn trả tiền ngay thường là: “Ngay sau khi nhìn thấy bản thứ .. của hối phiếu này ..” hoặc “Sau khi nhìn thấy bản thứ .. của hối phiếu này ..” Cách ghi thời hạn trả tiền sau thường có 3 cách:
Nếu mốc thời gian tính từ ngày chấp nhận hối phiếu thì ghi: “X ngày sau khi nhìn thấy bản thứ .. của hối phiếu này .. ”
Nếu thời hạn trả tiền tính từ ngày ký phát hối phiếu thì ghi: “X ngày kể từ ngày ký bản ..của hối phiếu này .. ”
Nếu thời hạn là một ngày cụ thể nhất định thì ghi: “Đến ngày .. của bản thứ .. của hối phiếu này ..” Trong 3 cách trên, cách thứ nhất thường được sử dụng hơn cả.
Những cách ghi thời hạn trả tiền của hối phiếu m ơ hồ, tối nghĩa khiến cho người ta không thể xác định được thời hạn trả tiền l à bao nhiêu hoặc nó biến việc trả tiền của hối phiếu thành có điều kiện thì hối phiếu sẽ vô giá trị. Ví dụ ghi: “Sau khi tàu biển cập cảng thì trả cho bản thứ .. của hối phiếu này” hoặc “Sau khi hàng hóa đã được kiểm nghiệm xong .. thì trả cho bản thứ .. của hối phiếu này ..”.
5. Địa điểm trả tiền của hối phiếu là địa điểm được ghi rõ trên hối phiếu. Nếu hối phiếu không ghi rõ hoặc không ghi địa điểm trả tiền, người ta có thể lấy địa chỉ ghi bên cạnh tên của người trả tiền là địa điểm trả tiền.
6. Người hưởng lợi quy định ở mặt trước của tờ hối phiếu, trước tiên là người ký phát hối phiếu, hoặc có thể là người khác do người ký phát hối phiếu chỉ định.
7. Người trả tiền hối phiếu được ghi rõ ở mặt trước, góc trái cuối cùng của tờ hối phiếu, sau chữ “gửi..”
8. Người ký phát phiếu được ghi ở mặt trước, góc phải cuối cùng của tờ phiếu. Cần đặc biệt chú ý là tất cả những người có liên quan được ghi trên tờ hối phiếu phải ghi rõ đầy đủ tên, địa chỉ mà họ dùng để đăng ký hoạt động kinh doanh. Người ký phát hối phiếu phải ký tên trên mặt trước, góc phải cuối cùng của tờ hối phiếu đó. Người ký phát hối phiếu phải đăng ký mẫu chữ ký với một cơ quan chuyên trách, không được phép ủy quyền cho người khác ký thay mình trên hối phiếu. Chữ ký phải đ ược ký bằng tay và không được đóng dấu đ è lên chữ ký.
Dưới đây là mẫu hối phiếu dùng trong phương thức nhờ thu.
MẪU HỐI PHIẾU (Dùng trong phương thức nhờ thu)
Hối phiếu số 594/80
Số tiền: 9,000USD Tokyo, ngày 30/06/1998
Sau khi nhìn thấy bản thứ NHẨT của hối phiếu này (bản thứ HAI có cùng nội dung và ngày tháng không trả tiền) trả theo lệnh của Ngân hàng hữu hạn TOKYO một số tiền là chín ngàn đô la Mỹ chẵn.
Gửi: Tổng công ty xuất Công ty thương mại hữu hạn
nhập khẩu máy Hà Nội Daiichi – Tokyo
‘ . _ _______________________________________________ (Ký)____________________
(Nguồn: Đinh Xuân Trình. 1996. Trang 81)
Ngoài những nội dung bắt buộc nêu trên, hối phiếu còn có thể bao gồm thêm những nội dung khác do hai bên thỏa thuận, miễn là các nội dung này không làm sai lạc tính chất của hối phiếu do luật quy định.
Ví dụ, khi dùng hối phiếu là một phương tiện đòi tiền của phương thức tín dụng chứng từ, hối phiếu sẽ có mẫu dưới đây.
MẪU HỐI PHIẾU (Dùng trong phương thức tín dụng chứng từ)
Hối phiếu số 594/80
Số tiền: 9,000USD Tokyo, ngày 30/06/1998
Sau khi nhìn thấy bản thứ HAI của hối phiếu này (bản thứ NHẨT có cùng nội dung và ngày tháng không trả tiền) trả theo lệnh của Ngân hàng hữu hạn TOKYO một số tiền là chín ngàn đô la Mỹ chẵn.
Thuộc tài khoản của Tổng công ty xuất nhập khẩu máy Hà Nội. Ký phát cho Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam, Hà Nội. Theo L/C số 2166006 mở ngày 5-6-1998.
Gửi: Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam Công ty thương mại hữu hạn
Daiichi – Tokyo
,_______________________________________________ (Ký)____________________
(Nguồn: Đinh Xuân Trình. 1996. Trang 84)
Đối với hối phiếu dùng trong trường hợp này, một số nội dung của hối phiếu đã có sự thay đổi, song không làm thay đổi tính chất của hối phiếu đó, cụ thể là: Người trả tiền hối phiếu này là Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam. Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam là ngân hàng mở L/C theo yêu cầu của Tổng công ty xuất nhập khẩu máy, ngân hàng này cam kết trả tiền cho công ty thương mại hữu hạn Daiichi Tokyo theo L/C số 2166006 mở ng ày 6-5-1998, công ty này phát hối phiếu đòi tiền ngân hàng mở L/C. Những nội dung bổ sung vào hối phiếu này chẳng qua chỉ là sự minh họa trách nhiệm của người trả tiền thay thế cho Tổng công ty xuất nhập khẩu máy Hà Nội trong khuôn khổ thư tín dụng.
Sơ đồ lưu thông hối phiếu
Hối phiếu sau khi phát hành sẽ đi vào lưu thông. Dưới đây là sơ đồ minh hoạ cho qui trình lưu thông hối phiếu theo phương thức nhờ thu trơn. Chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ hơn ở chương 4 khi tìm hiểu về các phương thức thanh toán quốc tế.
Để lại một bình luận