Khá nhiều doanh nghiệp mới mở thất bại hay bị mua hoặc sáp nhập hoạt động với công ty khác. Trong số những doanh nghiệp còn tồn tại, hầu hết vần duy trì chứ không mở rộng quy mô hoạt động của mình. Nếu có thì chỉ phát triển ở mức độ tạm thời, chứ không phải là thực chất.
Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp doanh nghiệp phát triển vượt bậc đầy bất ngờ và kỳ tích. Dave Thomas, người lập ra hãng bánh hamburger Wendy, sau đó được tiếp bước bởi Harlan Sanders (gà nướng Kentucky) và Ray Kroc (McDonald), đã mở rộng hệ thống nhà hàng thức ăn nhanh ra khắp Bắc Mỹ. Michael Dell đã mờ rộng doanh nghiệp máy tính theo đơn đặt hàng từ một cơ sở nhỏ thành một công ty hàng đầu về máy tính cá nhân, qua mặt các tập đoàn lớn trong ngành công nghiệp này như Hewlett-Packard, IBM, và Compaq. eBay – doanh nghiệp bán đấu giá trực tuyến qua mạng – đã phát triển nhanh chóng. Trong vòng bảy năm, eBay đã xử lý những vụ giao dịch trị giá hàng tỉ đô la. Trong mỗi trường hợp nêu trên, việc cấp vốn đã tạo đà phát triển cho doanh nghiệp. Và rõ ràng sự cấp vốn này không đến từ các tài khoản tiết kiệm của doanh nghiệp, bạn bè hay người thân của họ.
Cấp vốn phát triển ở eBay
Hãy xem trường hợp của eBay, có lẽ đây là công ty thành công nhất trong cuộc bùng nổ thương mại điện tử. Công ty đi từ một doanh nghiệp quy mô nhỏ thành một công ty tầm cở chỉ trong một thời gian rất ngắn. Quá trình phát triển nhanh chóng của công ty này nhấn mạnh vai trò của các hình thức cấp vốn khác nhau.
eBay khởi sự kinh doanh vào năm 1995 bời Pierre Omidyar – chàng trai trẻ có kinh nghiệm phát triển phần mềm và thương mại điện tử. Omidyar thiết lập công việc kinh doanh của mình trên một website miẻn phí do nhà cung cấp dịch vụ Internet của anh cung cẩp. Tài sản kinh doanh duy nhất của anh vào thời điểm đó là một tủ hồ sơ, một bàn làm việc củ và một máy tính xách tay. Doanh nghiệp của anh phát triển nhanh chóng, buộc anh phải mua máy chủ riêng, thuê người giải quyết việc lập hóa đơn và kiểm tra thư đến, và cuối cùng là chuyển cơ sở hoạt động từ căn hộ của mình sang một văn phòng nhỏ. Omidyar và cộng sự kinh doanh của anh là Jeff Skoll, chẳng bao lâu bắt đầu trả lương cho chính họ là 25.000 USD mỗi năm.
Giai đoạn phát triển ban đầu nhất thiết phải được tự cấp vốn: tiền mặt đến từ phí giao dịch đủ để trang trải chi phí doanh nghiệp và đầu tư. Vào cuối tháng 12 năm 2000, công ty kinh doanh trực tuyến nhỏ bé này đã phát triển lên 22 triệu người đăng ký sừ dụng dịch vụ bán đấu giá. Đến thời điểm này công ty đã cung cấp hơn tám ngàn loại sản phẩm. Vào bất kỳ ngày nào mở cửa giao dịch, công ty đều liệt kê trên số triệu mặt hàng để bán theo hình thức đấu giá và 8 triệu mặt hàng khác dưới dạng giá cố định, cần có cơ sở hạ tầng lớn về không gian văn phòng, hỗ trợ khách hàng, phần mềm độc quyền, hệ thống thông tin, và trang thiết bị để tổ chức kinh doanh ở quy mô lớn và giữ cho nó luôn sôi động. eBay dùng những hệ thống đã được triển khai nội bộ để điều hành dịch vụ đấu giá của mình và xử lý các phiên giao dịch, bao gồm cả lập hóa đơn và thu phí. Những hệ thống này phải liên tục được cải thiện và mở rộng khi tốc độ giao dịch trên website này tăng lên.
Để giữ cho doanh nghiệp luôn phát triển, cồng ty đã tùy ý chi tiêu cho các tính năng và mặt hàng trên website này. eBay đầu tư 4,0 triệu USD vào chi phí phát triển sản phẩm năm 1998, 24,8 triệu USD năm 1999, và 55,9 triệu USD năm 2000. Thậm chí họ còn chi tiêu số tiền lớn hơn cho tiếp thị, phát triển thương hiệu nhằm mục đích mở rộng các dịch vụ của công ty và thị trường sang các nước khác trên thế giới.
Trước đó khá lâu, eBay đã mở rộng đáng kể tài sản trên bảng cân đổi kế toán của mình. Sau đây là một vài điểm nổi bật (được làm tròn thành hàng triệu) từ bản báo cáo của công ty vào cuối năm tài chính kết thúc vào ngày 31-12-2000:
Tiền và các khoản tương đương tiền: 202 triệu USD
Đầu tư ngắn hạn: 354 triệu USD
Đầu tư dài hạn: 218 triệu USD
Tổng tài sản: 1.182 triệu USD
Ở phần bên kia của sổ kê toán là những mục sau đây củng từ bảng cân đối kế toán năm 2000:
Nợ ngắn hạn và nợ dài hạn: 169 triệu USD
Tổng vốn của các cổ đông: 1.014 triệu USD
Các khoản nợ ngắn hạn và dài hạn trong trường hợp này quá nhỏ so với tài sản của eBay. Vì thế, hãy xem lại biểu thức trên bảng cân đối kê toán:
Bạn có thể thấy được một tỷ lệ lớn các tài sản này do các cổ đông nắm giữ, trong thực tế là 80%.
Khi đi sâu vào chi tiết, chúng ta thấy rằng sự phát triển mạnh mẽ của eBay chủ yếu là do được cấp vốn theo hai cách: thứ nhất là dòng tiền mặt từ hoạt động kinh doanh (tự cấp vốn) và thứ hai là do cấp vốn bên ngoài. Chúng ta hãy xem từng nguồn tài chính này vì chúng rất quan trọng đối với việc phát triển của các công ty.
Các dòng tiền từ hoạt động kinh doanh của eBay
Như đã trình bày trong chương 1, một báo cáo lưu chuyển tiền tệ sẽ tính tổng dòng tiền đi vào và ra khỏi doanh nghiệp nhờ kết quả của hoạt động kinh doanh, đầu tư và các hoạt động tài chính. Bàng 4-1 nêu một số điểm nổi bật từ báo cáo lưu chuyển tiền tệ của eBay từ năm 1998 đến 2000.
BẢNG 4-1
Dòng tiền của eBay, từ 1998 đến 2000 (Đơn vị nghìn USD)2000 1999 1998
Lưu chuyến tiền thuần từ hoạt động kinh doanh 100.148 62.852 6.041
Lưu chuyền tién thuán tử hoạt dộng đáu tư (206.054) (603.363) (53.024)
Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động tài chính 85.978 725.027 72.159
Lưu chuyển thuần tiền và những khoản tương đương tiến (19.928) 184.516 25.176
Tiền và những khoản tương đương tiền vào cuối năm (sau khi tính đến cân đối đầu kỳ) 201.873 221.801 37.285
Hàng đầu tiên – dòng tiền thu được từ các hoạt động kinh doanh, cho thấy công ty đã dùng một phần hoạt động kinh doanh của mình và trả lương nhân viên, thuế cũng như các hóa đơn khác (hoạt động kinh doanh) từ dòng tiền đến từ hoạt động kinh doanh. Quan trọng hơn nữa, mức dòng tiền dương từ các hoạt động kinh doanh tăng đáng kể từ năm này qua năm khác, làm tăng ngân quỹ. Như vậy, một phần quan trọng trong sự tăng tài sản của eBay được cấp vốn từ bên trong nhờ các hoạt động thành công và có lãi. Thay vì hoàn trả dù chi một xu số tiền mặt đó cho các cổ đông dưới dạng cổ tức, công ty tái đầu tư tất cả vào kinh doanh. Đây là điểm đặc trưng của các công ty phát triển nhanh.
Cấp vốn bên ngoài của eBay
Tiền phát sinh từ bên trong đủ để cấp vốn cho hoạt động kinh doanh thời kỳ đầu, song không đủ để eBay đầu tư phát triển như vũ bão. Để lớn mạnh như vậy, các dòng tiền của eBay thu được từ hoạt động kinh doanh chảng đáng là bao so với các dòng tiền chi cho các hoạt động đầu tư trong suốt cùng thời kỳ. Trong thời điểm tốt nhất của những năm đó (năm 2000), dòng tiền thu từ hoạt động kinh doanh chỉ trang trải được phân nữa dòng tiền chi ra để đầu tư. Để bù đắp sự chênh lệch này, công ty đã phải dùng đến nguồn cấp vốn bên ngoài.
Các báo cáo tài chính của eBay cho thấy hầu hết hoạt động cấp vốn bên ngoài thể hiện dưới hình thức vốn của các cổ đông, tức là công ty và các công ty con tăng tiền mặt bằng cách bán cổ phiếu (hầu hết là cổ phiếu thường) cho các nhà đầu tư. Đầu tiên là cổ phần 5 triệu USD với Benchmark Capital – một công ty đầu tư mạo hiểm ở Thung lũng Silicon. Đổi lại khoản tiền mặt này, Benchmark được nhận lãi cổ phần 22% ở eBay. Sự kiện tăng vốn lớn tiếp theo trong lịch sử eBay là khoản cổ phiếu chào bán cho công chúng lần đầu (IPO – initial public offering) vào năm 1998. Đúng như cái tên của nó, IPO là cổ phiếu đầu tiên của công ty đem bán cho công chúng. IPO là một cột mốc quan trọng trong vòng đời của một công ty đánh dấu sự chuyển tiếp của công ty đó từ doanh nghiệp tư nhân sang doanh nghiệp cổ phần hóa. Tình trạng này sẽ mở ra nhiều cơ hội lớn hơn để tăng vốn chủ sở hữu. Thế giới của những người góp vốn tiểm năng mở rộng từ một nhóm nhỏ các nhà đầu tư tư nhân thành một nhóm lớn hơn các nhà đầu tư cá nhân, quỹ tương hỗ và quỹ hưu. Nhưng sự việc không đơn giản! Việc bán cổ phần cho công chúng khiến công ty bị ràng buộc nhiều hơn vào quy chế và bị xem xét kỷ lưỡng. Công ty phải nộp các báo cáo thường xuyên, định kỳ cho ủy ban Chứng khoán Mỹ. Giám đốc điều hành và giám đốc tài chính của công ty phải dành nhiều thời gian để thuyết trình cho các nhà đầu tư và các chuyên gia phân tích chứng khoán.
IPO cũng là cơ hội để các nhà đầu tư hiện tại, bao gồm cả các nhà góp vốn kỉnh doanh lẩn những nhân viên có cổ phần, lấy tiền mặt ở một số hoặc tất cả các cổ phiếu của họ – biến những tờ chứng nhận này thành tiền thực tế. Ví dụ, Omidyar của eBay đã nắm trên 44 triệu cổ phần dưới dạng cổ phiếu thường của công ty mình trước khi công ty bán cổ phiếu cho công chúng, Sau IPO và sự tăng giá cổ phiếu trong những tháng tiếp theo, Omidyar đà trở thành một tỉ phú. Giá trị cổ phần của Benchmark tăng đến mức họ có thể nhận tỷ lệ hoàn vốn đầu tư 49.000% – quả là một con số kỷ lục!
Các nhà quản lý tài chính của eBay cũng như các chủ ngân hàng đầu tư đã dùng giá cổ phiếu cao của công ty và sự ham muốn cổ phần từ công chúng để cổ động cho vấn đề cổ phiếu thường nàm 1999. Điều này đã thu về cho công ty hơn 700 triệu USD, phần lớn số đó lại được dùng vào chiến dịch mở rộng công ty.
Để lại một bình luận