(1) Công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thuế thu nhập cá nhân chưa đạt hiệu quả:
Tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế có ý nghĩa và vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế. Thông qua tuyên truyền, giáo dục pháp luật thuế TNCN mà NNT hiểu rõ nội dung pháp luật thuế TNCN, các khoản thu nhập phải nộp thuế, mức thuế phải nộp, thời điểm nộp thuế, đồng thời hiểu rõ nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý về nộp thuế TNCN để tự giác thực hiện nghiêm chỉnh pháp luật thuế TNCN. Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua, công tác truyên truyền, hỗ trợ NNT đã được tổ chức thực hiện khá bài bản và đồng bộ nhưng chưa đạt hiệu quả mong muốn. Vì vậy, nhiều đối tượng nộp thuế TNCN chưa hiểu biết nội dung pháp luật thuế, chưa hiểu biết về nghĩa vụ nộp thuế TNCN của mình, dẫn tới thất thu thuế TNCN ngày càng lớn.
Hiện nay, do hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng đã tạo cơ sở làm phát sinh và ngày càng gia tăng các nguồn thu nhập với nhiều hình thức phong phú, đa dạng và phức tạp hơn, khó kiểm soát hơn. Nguồn thu nhập của các cá nhân không chỉ đơn thuần là thu nhập từ tiền công, tiền lương mà đã phát sinh nhiều loại thu nhập với số lượng rất lớn từ chuyển nhượng bất động sản, kinh doanh chứng khoán, đầu tư.
Sự phát triển của CNTT, mạng Internet toàn cầu cũng đã làm phát sinh thương mại điện tử, tạo ra những khoản thu nhập phá vỡ khái niệm về thu nhập truyền thống và ngày càng khó kiểm soát hơn.
Cụ thể: Cục thuế Tp.HCM công bố doanh thu quảng cáo của Google và Facebook, theo đó giao dịch của tổ chức, cá nhân Việt Nam với Google năm 2016 là hơn 240.000 giao dịch với tổng số tiền thanh toán là 222,4 tỷ đồng; với Facebook năm 2016 là hơn 175.000 giao dịch với tổng số tiền thanh toán là 450,4 tỷ đồng. Trong đó, chỉ hơn 30.000 giao dịch là có khấu trừ nộp thuế nhà thầu.
Như vậy là còn hơn 300.000 giao dịch có khả năng thất thoát nguồn thu thuế. Đó là những con số báo động cho công tác quản lý thuế nói chung và thuế TNCN nói riêng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Đây chỉ là thống kê sơ bộ đối với 2 đơn vị kinh doanh trực tuyến mang tính toàn cầu. Theo thống kê của Cục thuế Tp.HCM còn chỉ ra trên địa bàn thành phố có 297 sàn giao dịch điện tử, hơn 8.000 website bán hàng và 73 trang mạng xã hội được cấp phép hoạt động, và các dịch vụ xuyên biên giới.
Mặc dù, Cục thuế Tp.HCM cũng đã có những giải pháp bước đầu trong công quản lý, thu nộp và truy thu thuế TNCN từ các hoạt động này, nhằm quản lý hiệu quả thuế TNCN và bước đầu “xác lập quan hệ quản lý và đặt ra giải pháp cho những năm sau”.
Song nếu công tác tuyên truyền, giáo dục thực hiện hiệu quả, NNT hiểu rõ nghĩa vụ nộp thuế của mình, thì chắc chắn số người có trình hiểu biết, có khả năng và điều kiện hội nhập và sử dụng tốt công nghệ thông tin sẽ có ý thức tự giác và nâng cao tính tuân thủ cao hơn trong việc kê khai và thực hiện nộp thuế TNCN.
(2) Công tác thanh tra, kiểm tra chưa thật sự chủ động và nặng về xử lý vi phạm của người nộp thuế. Tồn tại này được phân tích thông qua các tình huống như sau:
Tình huống 1: Phân tích thực trạng của Điện máy Nguyễn Kim bị truy thu thuế TNCN với số tiền hơn 104 tỷ đồng.
Cụ thể: Điện máy Nguyễn Kim thường xuyên thực hiện quyết toán thuế hàng năm, nhưng không nộp thuế TNCN như quy định mà chuyển từ tiền lương, tiền thưởng thành tiền tăng ca, làm thêm giờ để trốn thuế TNCN. Có thời điểm lương giám đốc thực nhận 300 triệu đồng/tháng, nhưng Điện máy Nguyễn Kim chỉ khai thuế 30 triệu đồng/tháng. Số tiền chênh lệch 270 triệu đồng đã được chuyển thành tiền lương tăng ca để được miễn thuế TNCN. Đồng thời toàn bộ hàng nghìn nhân viên của Điện máy Nguyễn Kim đều được “tổ chức” trốn thuế theo cách như vậy, dẫn đến không nộp cho ngân sách là hơn 100 tỷ đồng tiền thuế TNCN.
Mặc dù sự việc đã diễn ra “hơn chục năm” tuy nhiên các cơ quan quản lý thuế đã không phát hiện ra, mà sự việc chỉ được xem xét khi có đơn tố cáo của cán bộ nhân viên Điện máy Nguyễn Kim. Sau khi tiếp nhận đơn tố cáo, Cục thuế thành phố mới tiến hành thanh tra hành vi trốn thuế TNCN tại Điện máy Nguyễn Kim và ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, đồng thời gửi thông báo cưỡng chế đến các ngân hàng mở tài khoản của doanh nghiệp này.
Tình huống 2: Trường hợp cá nhân có thu nhập khủng từ Google: Cá nhân có thu nhập trong giai đoạn 2014-2017, phạm vi quản lý thuế TNCN thuộc Cục thuế Tp.HCM & Cục thuế Quảng Nam. Doanh thu giai đoạn 2014-2017 là 727.000 đô la Mỹ (17 tỷ đồng) được xác định thông qua số tiền chuyển khoản qua ngân hàng vào tài khoản cá nhân ở Việt Nam. NNT không thực hiện kê khai thuế TNCN. Việc trốn thuế TNCN chỉ được xác định khi Cục thuế Tp.HCM chủ động điều tra các tài khoản kinh doanh Facebook. Kết quả xử lý vụ việc số tiền truy thu thuế TNCN và tiền phạt đang trong quá trình xử lý (ước tính hơn 1 tỷ đồng).
Tình huống 3: Phân tích trường hợp cá nhân kinh doanh mỹ phẩm qua mạng xã hội Facebook.
Cá nhân này có hoạt động buôn bán mỹ phẩm trên mạng xã hội Facebok trong suốt giai đoạn 2013-2016; Doanh thu năm 2016 được xác định thông qua số tiền chuyển khoản qua ngân hàng vào tài khoản cá nhân ở Việt Nam là 344 tỷ đồng. Việc trốn thuế TNCN của cá nhân này chỉ được phát hiện khi Cục thuế Tp.HCM nhận được đơn tố cáo. Kết quả xử lý sự việc là số tiền truy thu thuế TNCN và phạt: 9,1 tỷ đồng.
Tình huống 4: Cá nhân viết chương trình trò chơi được tải nhiều trên mạng Facebook:
Hoạt động này đem lại thu nhập trong các năm 2016-2017 là 41 tỷ đồng, được xác định thông qua số tiền chuyển khoản qua ngân hàng vào tài khoản cá nhân ở Việt Nam. NNT không thực hiện kê khai thuế TNCN. Việc trốn thuế TNCN được xác định khi Cục thuế Tp.HCM chủ động điều tra các tài khoản kinh doanh Facebook. Kết quả xử lý vụ việc số tiền truy thu thuế TNCN và tiền phạt: 4,1 tỷ đồng.
Qua các tình huống trên có thể nhận thấy: trong bối cảnh hội nhập và sự phát triển của CNTT, các hình thức thu nhập cá nhân phát sinh rất đa dạng, phức tạp, với số lượng lớn và trở thành phổ biến thì công tác quản lý thuế của Cục thuế Tp. HCM hiện nay chưa đáp ứng hiệu quả các mục tiêu quản lý. Đây là những tình huống phân tích điển hình có thể được Cục thuế Tp. HCM tiếp tục áp dụng cho 13.400 trường hợp cá nhân kinh doanh có thu nhập qua mạng Internet tuy nhiên đã không tự nguyện nộp thuế TNCN trong thời gian qua. Tuy nhiên, để có thể khái quát hơn các tình huống phân tích điển hình, NCS hệ thống hóa thành mô hình nghiên cứu để kiểm định ở phần tiếp theo. Kết quả của nghiên cứu mô hình định lượng ở phần sau sẽ góp phần làm rõ những nội dung của công tác quản lý thuế TNCN trong điều kiện hội nhập kinh tế sâu rộng tại Tp. HCM.
Để lại một bình luận