Những bất lợi khi sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức

Bên cạnh những thuận lợi từ nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) mang lại thì nguồn vốn này cũng chứa đựng những bất lợi nhƣ là:

Thứ nhất, nước tài trợ đưa ra các điều khoản ràng buộc đến nước tiếp nhận nguồn vốn ODA. Bên tài trợ có thể sẽ kèm theo những điều khoản ràng buộc về chính trị hoặc kinh tế khi thực hiện tài trợ cho nước tiếp nhận vốn ODA. Những ràng buộc về chính trị như: nước tài trợ muốn nước tiếp nhận ODA đưa ra các đường lối ngoại giao theo mục tiêu chính trị của nước tài trợ, đảm bảo về mục tiêu an ninh – quốc phòng của nước tài trợ, tạo vị thế về chính trị của nước tài trợ trong khu vực và thế giới. Ngoài ra, bên tài trợ còn kèm theo những điều khoản ràng buộc đối với nước tiếp nhận ODA về kinh tế như: điều khoản ràng buộc liên quan đến mua sắm hàng hóa và dịch vụ từ nước tài trợ, cam kết tự do hóa thị trường, công khai các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô, dỡ bỏ hàng rào thuế quan bảo hộ, ưu đãi cho các nhà đầu tư từ nước tài trợ…

Thứ hai, gánh nặng trả nợ quốc gia đối với nước tiếp nhận vốn ODA tăng lên. Các khoản vay ODA thuộc nợ nước ngoài nằm trong cơ cấu nợ công, vay vốn ODA tăng lên khiến tổng nợ nước ngoài tăng lên và kéo theo quy mô nợ công gia tăng. Nếu tốc độ nợ công tăng nhanh và các khoản nợ sắp đến hạn thì khi đó sẽ  chứa đựng rất nhiều tiềm ẩn rủi ro cho nền kinh tế và gánh nặng trả nợ cho nước tiếp nhận vốn ODA. Gánh nặng trả nợ có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng cho các thế hệ mai sau trong tương lai, nền kinh tế quốc gia có thể bị suy thoái và kéo theo một loạt vấn đề về an sinh xã hội, văn hóa, môi trường…

Thứ ba, nước tiếp nhận ODA có thể gặp rủi ro về tỷ giá và lãi suất. Các khoản vay ODA được thực hiện bằng đồng tiền của nước tài trợ, do đó nếu tỷ giá dao động theo hướng bất lợi, đồng tiền nước tài trợ lên giá sẽ khiến giá trị vốn ODA phải hoàn lại tăng lên từ đó gánh nặng trả nợ của nước tiếp nhận vốn ODA cũng tăng lên. Nước tiếp nhận vốn ODA cũng sẽ gặp rủi ro về lãi suất khi một số khoản vay ODA áp dụng lãi suất cao hơn lãi suất ưu đãi hoặc lãi suất thả nổi mà lãi suất biến động theo chiều hướng bất lợi cho nước tiếp nhận vốn ODA.

Thứ tư, các dự án sử dụng nguồn vốn ODA có thể không đạt hiệu quả. Nguồn vốn ODA không phải luôn luôn đạt hiệu quả đối với bất kỳ quốc gia nào và bất kỳ dự án ODA nào. Các dự án ODA có thể gặp rủi ro thất bại hoặc không có hiệu quả do cả những yếu tố chủ quan từ con người lẫn những yếu tố khách quan như là: yếu kém trong tổ chức thực hiện và quản lý dự án ODA, sản phẩm không cạnh tranh được trên thị trường, sự khác nhau về thủ tục, quy trình thực hiện dự án ODA giữa nước tài trợ và nước tiếp nhận ODA, ngoài ra rủi ro liên quan đến những yếu tố khách quan như thiên tai, động đất, sóng thần, chiến tranh.

Thứ năm, nguồn vốn ODA không ổn định và gặp khó khăn trong công tác dự báo. Nước tiếp nhận ODA sẽ rất khó khăn và tốn chi phí cho công tác dự báo vốn ODA cam kết, ký kết và giải ngân. Việc dự báo gặp khó khăn vì nguồn vốn ODA phụ thuộc vào bên tài trợ, tình hình kinh tế quốc tế ngày càng diễn biến phức tạp nên các nước tài trợ cũng không chắc chắn số vốn ODA sẽ tài trợ cho các nước nghèo và các nước đang phát triển. Nguồn vốn ODA biến động khó lường có thể dẫn đến sự không bền vững trong kinh tế vĩ mô, gây bất ổn nền kinh tế.

Thứ sáu, vấn đề tham nhũng, lợi ích nhóm, lãng phí khi sử dụng nguồn vốn ODA. Nước tiếp nhận nguồn vốn ODA phần lớn là những nước nghèo và nước đang phát triển, vì vậy trình độ năng lực tổ chức, quản lý ở những nước này chưa cao, quản lý lỏng lẻo không chặt chẽ sẽ tạo điều kiện phát sinh những vấn đề tiêu cực như tham nhũng, lợi ích nhóm và đặc biệt là tình trạng lãng phí nguồn vốn. Nguồn vốn ODA bị sử dụng một cách lãng phí do các nguyên nhân như là: lãng phí do chậm tiến độ thực hiện dự án, lãng phí do dự án đã hoàn thành nhưng không phát huy được hiệu quả, đầu tư dàn trải không mang lại lợi ích kinh tế, tỷ suất lợi nhuận đầu tư trong các dự án ODA thấp hơn so với các dự án tương tự làm từ các nguồn vốn khác.